El, ayak ve ağız hastalığı özellikle 5 yaş altı çocuklarda görülen oldukça bulaşıcı bir viral hastalıktır. Burası önemli: viral hastalık: Yani antibiyotik tedavide YOK. Nadiren daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde de hastalık görülebilmektedir. Ben 8 yaşında bir çocukta gördüm. El–ayak-ağız hastalığında, kişinin bağışıklık sistemine göre hastalığın seyri değişkenlik gösterir. Ateş, boğaz ağrısı, iştahsızlık, halsizlik bulguları ile birlikte ağız içerisinde ve ağız çevresinde, avuç içi ve ayak tabanında görülen döküntüler ile karakterize bir klinik tablodur.  Döküntüler kırmızı, yuvarlak lezyonlar şeklinde olabildiği gibi bazen içi sıvı dolu veziküller şeklinde de görülebilmektedir. Bu döküntüler suçiçeğine çok benzediği için genellikle bu hastalıkla da karıştırılabiliyor. Döküntüler suçiçeğini andırır ancak boyut olarak suçiçeğinden daha küçüktür. Pütür pütür olarak tanımlanan bu kırmızı döküntüler, kasıklarda, kalçada, dizlerin arkasında ve genital bölgede de görülebilir. Her ne kadar adı el-ayak-ağız hastalığı da olsa, her zaman tüm bu alanlarda döküntü görülmeyebilir. Sadece ağız yaraları veya sadece deride döküntüler şeklinde gelişebilir. Nadiren tüm vücudu tutar. 4 hafta içinde el ve ayak tırnaklarında düşme görülür. Bu durum geçicidir ve tırnaklar tıbbi tedavi gerekmeden tekrar büyürler.

Döküntüler ve ateş 5-6 gün sürebilir ve 38 C ila 40 C arasında değişkenlik gösterebilir. El, ayak ve ağız hastalığı çoğunlukla kendi kendini sınırlayan, ağır hastalık tablosuna neden olmayan bir viral hastalıktır. Özellikle küçük çocuklar ağızlarındaki ağrılı yaralar nedeni ile su içmekte zorlanabilir ve vücutta sıvı kaybı oluşabilir. Bu dönemde ağız içindeki ağrılı yaralardan dolayı çocuklar iştahları olduğu halde yemek yiyemezler,Bir yandan iştah azalması ve huzursuzluk ortaya çıkarken, diğer taraftan ağızdaki lezyonların yarattığı ağrı sıcak ve katı besinlerin alınmasını zorlaştırabilir.

ETKENİ NEDİR?

El, ayak ve ağız hastalığı etkenleri enterovirüs genusu içerisinde yer alan coxsackievirus, echovirus ve enteroviruslerdir. YANİ VİRALDİR. Coxsackievirus A16 ve Enterovirus 71 el, ayak ve ağız hastalığı en sık görülen subtipleridir. Bu virüslerin vücuda girmesinden 3-6 gün sonra bir iki günlük ateş ardından, vücut döküntüleri gözlenir. Aynı zamanda bademciklerde kızarıklık ve ağız içi aft da sık gözlenen belirtilerdendir. Bu özellikleri nedeniyle grip ile karıştırılabilmektedir. Ancak el ayak ağız hastalığında en önemli ayırıcı özelliklerden biri çocukların el, ayak ve bileklerinde gözlenen yoğun kızarıklıklardır.

El, ayak ve ağız hastalığı her yıl özellikle ilkbahar ile sonbahar başı arasında görülmektedir.

Uzak doğu ülkelerinde hastalık endemik (vaka insidansı > 10 her 10 000 kişi için) olarak görülmektedir. Ve bu ülkelerde Dünya Sağlık Örgütü zorunlu vaka bildirim prosedürü uygulamaktadır. Diğer Avrupa ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de hastalık özellikle ilkbahar ile sonbahar başı arasında görülmekte, vaka insidansı 10 000 de 1’in altında gerçekleşmektedir. Ülkemizde diğer Avrupa ülkeleri gibi hastalığın endemik görüldüğü ülkeler kapsamında değildir ve aktif vaka bildirimi yapılmamaktadır. Bununla birlikte ülkemizde geçmiş yıllar ile karşılaştırıldığında, bu yılki mevsimsel geçiş döneminde bazı bölgelerde vaka artışları gözlenmektedir. 

TANISI?

Hastalığın tanısı tüm dünyada yaygın olarak hastanın yaşı, klinik bulguları, döküntülerin özellikleri ve döküntülerin bölgesel dağılımı ile klinik olarak konulmaktadır. Bununla birlikte  tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de nazofarengeal örnekler, döküntü içerisindeki sıvı ve gayta örneklerinden hastalığın laboratuvar tanısı yapılabilmektedir.

NASIL BULAŞIR?

Virüs enfekte kişilerin nazofarengeal sekresyonları, veziküler döküntü içerisindeki sıvıda ve gaytada bulunur. Solunum yolu, fekal-oral ve temas ile enfekte kişilerden duyarlı kişilere yayılım gösteren oldukça bulaşıcı bir hastalıktır. Genellikle hastalığın ilk haftasında bulaş oranı en yüksektir.

Hastalıktan Korunma: Alınması gereken önlemler şöyle sıralanabilir:

• 1- Mümkün ise hasta olan kişinin semptomatik dönemde yayılımı önlemek için evinde kalması, duyarlı kişiler ile temas etmemesi önerilmektedir.
• 2-Bulaşıcı olduğundan el-ayak-ağız hastalığına yakalanan kişilerden uzak durun. Duyarlı kişilerin bulaşı önlemek için su ve sabunla sık sık el yıkamaları, sık temas edilen yüzeyleri uygun şekilde dezenfekte etmeleri, temas ile kontamine olan objeleri, oyuncakları uygun şekilde dezenfekte etmeleri, ortak çatal, kaşık kullanımından ve yakın temastan (sarılma, tokalaşma) kaçınmaları gerekmektedir.
• 3- Çocukların ortak oyuncaklarla oynadıkları alanların düzenli şekilde dezenfekte edilmesine özen gösterin. Bazen kreşten gönderiyorlar döküntüsü var diye!
• 4- Çocukların ellerini düzgün şekilde yıkadıklarından emin olun
• 5- Bebeklerin bezini değiştirdikten sonra ellerinizi yıkayın
• 6- Tabak, bardak, çatal, kaşık, havlu gibi kişisel eşyaların ortak kullanımından kaçının.
• 7- Hastalarla öpüşme ve sarılma gibi yakın temasta bulunmayın

El, ayak ve ağız hastalığından korunmada etkinliği ve güvenilirliği kanıtlanmış bir aşı yoktur.

Tedavi: Hastalık viral bir infeksiyon olduğu için antibiyotik tedavisi yoktur, kendi seyrini tamamladıktan sonra iyileşir.Çoğunlukla hastalığın hafif semptomlar ile seyretmesi ve kendi kendine düzelmesi gözlenmektedir. Bununla birlikte gereken hastalarda, mevcut semptomları hafifletmek için ağrı kesici ve ateş düşürücülerin kullanımı, parasetamol ve ibuprofen içeren şuruplar önerilir. boğaz ağrısını azaltmak için gargara ve spreylerin kullanımı önerilmektedir.  Ilık sabunlu suyla yıkanmanın zararı yoktur. Yutma güçlüğü olan çocukların muhallebi, yoğurt, çorba gibi ılık ve yumuşak besinlerle beslenmesi ve yeterli miktarda sıvı alımının sağlanması için bol bol su içmeleri önerilir. Ağız içine uygulanan lokal antiseptik ve analjezik içeren diş jelleri çocukların beslenmesini daha konforlu hale getirebilir.Yeterli sıvı ve beslenme desteği alamayan çocuklarda gerekli sıvı ve beslenme desteği yapılmalıdır.